اتاق تمیز یا کلین روم به محل یا محدوده ای از فضا گفته میشود که عاری از هرگونه آلودگی ذره ای یا باکتریایی و میکروبی باشد
این اتاقها و تجهیزات جانبی آنها در صنایع مختلف الکترونیک ،کامپیوتر،ابزار دقیق ،داروسازی،تجهیزات پزشکی و مواد غذایی کاربرد دارد.استفاده از فناوریهای جدید در ساخت این فضاها در سالهای اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است.مطالعات پژوهشی سازمان فضایی ناسا بر روی ذرات معلق و آلاینده در کنارتحقیقات انجام شده در کلینیک های پزشکی منجر به اهمیت توجه بیش از پیش به مفهوم پاکی و تمیزی از دیدگاه نانو فناوری و پزشکی پی برد.امروزه اهمیت طراحی و ساخت اتاق تمیز (طراحی و ساخت کلین روم )در صنایع الکترونیک و نیمه هادی بقدری قابل توجه است که باید بگوییم :یک کلین روم در اینگونه صنایع از کلین روم ی که در یک کلینیک جراحی به کار گرفته میشود ممکن است تا هزاران بار تمیز تر باشد.تمیز نگه داشتم چنین محیطهایی نیازمند داشتن تجهیزات و دانش خاصی است که سازمانها ،شرکتها و غولهای صنعتی مانند ناسا و اینتل براحتی بهای آن را میپردازند.استفاده از این دانش و تکنولوژی در شرکت اینتل علاوه بر بکارگیری تجهیزات ، شامل آموزش افراد و به کار بردن یونیفرمهای خاصی است که در برخی از موارد قیمت یک چنین لباسی ممکن است معادل و حتی بالاتر از قیمت لباس یک فضانورد مستقر در ایستگاه فضایی بین المللی باشد.
مراحل طراحی و ساخت اتاق تمیز (کلین روم)
تاریخچه اتاق تمیز (کلین روم)
اولین اتاق تمیز (کلین روم)ها در بیمارستان ها ساخته شدند که به عنوان اتاق عمل کاربرد داشتن که در این اتاق تمیز ها در قدیم از یک محلول آنتی سپتیک به نام کربولیک اسید برای ضد عفونی کردن و پاکسازی وسایل و همچنین دستان جراحان و روی زخم ها و همچنین فضای اطراف اتاق تمیز(کلین روم) استفاده میشد. در گذشته هدف از ایجاد اتاق تمیز تنها از بین بردن میکروب ها و باکتری ها بوده است اما امروزه از اتاق تمیز برای ساخت وسایل حساس استفاده می شود که این باعث شده است اتاق تمیزامروزی تفاوت هایی با اتاق تمیز گذشته داشته باشد.
اولین تفاوت عمده اتاق تمیز (کلین روم) امروزی و گذشته در این است که اتاق تمیز های گذشته فاقد تهویه فشار مثبت از طریق فیلتر های هوا بوده اند حتی تا چندین نسل اول اتاق تمیز از تهویه معمولی هم برای کاهش عفونت استفاده نمی شود که بعد ها توسط فردی به نام فلورانس نایتینگل از تهویه معمولی در اتاق های عمل استفاده شد.
مراحل طراحی و ساخت اتاق تمیز (کلین روم)
در اتاق تمیز (کلین روم)معمولا حداکثر قطر ذرات معلق در هوا چند میکرون بیشتر نیست و همچنین هوا و رطوبت و میزان اکسیژن در اتاق تمیز (کلین روم) کنترل می شود که محیطی بسیار مناسب برای تولید مواد و وسایل دقیق و بسیار حساس است.
مراحل طراحی و ساخت اتاق تمیز (کلین روم)
تعریف کلی اتاق تمیز (کلین روم)
حال میخواهیم بدانیم که اتاق تمیز (کلین روم) به معنای امروزی خود یعنی چه و چه کاربرد هایی دارد؟
اتاق تمیز(کلین روم) مکانی بسیار تمیز است به طوری که ذرات معلق در هوا و گرد و غبار در اتاق تمیز (کلین روم)در حد میکرون و زیر میکرون است.همچنین رطوبت ، سرما ، گرما و فشار همیشه تحت کنترل می باشد.امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی در ابعاد گوناگون علمی و صنعتی و تولید دستگاه های بسیار دقیق و حساس که بدون داشتن اتاق تمیز(کلین روم) ساخت آنها میسر نیست و تنها باید دراتاق تمیز (کلین روم)اقدام به ساخت این گونه تجهیزات کرد. معمولا برای تولید مواد نیمه رسانا چون ژرمانیوم ، سیلیکون و یا برای تولید لوازم تکنولوژیک پزشکی و زمینه های دیگر که تولیدات مربوط به آنها به محیطی بسیار پاکیزه نیازمند است باید اتاق تمیز(کلین روم) داشته باشید تا بتوانید این گونه مواد را تولید کنید. در واقع برای تولید موادی با دقت بسیار بالا و تجهیزات پزشکی و گاهی در مواردی برای تولید مواد رادیو اکتیو نیاز به اتاق تمیز (کلین روم) می باشد تا دقت محصول تولید شده و درجه خلوص آن ماده بالا باشد.
از دیگر موارد مصارف اتاق تمیز می توان به ‚ میکرو الکترونیک ‚ فضایی ‚ نظامی ‚ صنعتی ‚ تحقیقاتی ‚ پزشکی ‚ دارویی ‚ اپتیک ( نوری ) ‚ فراورده های شیمیایی ‚ بیولوژی و فیلم و فویل اشاره کرد.
مراحل طراحی و ساخت اتاق تمیز (کلین روم)
طراحی اتاق تمیز (کلین روم)
برای طراحی کلین روم باید موارد زیر را رعایت کنیم:
1-سیستم هایی را تعبیه کنیم که بتواند آلودگی هوا را به حداقل برساند
2-محیط را به گونه ای طراحی کنیم که بتوان آن را به طور کامل نظافت و تا حد نیاز تمیز کرد
3-محیط داخلی کلین روم باید به گونه ای باشد که بتواند شرایط دمای بالا و یا پایین و همچنین رطوبت بالا و پایین را تحمل کند وقابل استفاده باشد
4-طراحی فضای داخلی اتاق تمیز (کلین روم) نیز بسیار حائز اهمیت است.رنگ دیوار ها در طراحی بسیار مهم است.رنگ ها باید متناسب با فعالیتی که در آن فضا انجام میشود انتخاب شوند و همچنین از رنگ هایی استفاده شود که باعث درخشندگی بیشتر فضای اتاق تمیز شود و شفافیت محیط را بالا ببرد که معمولا رنگ های روشن بیشتر باعث شفافیت و درخشندگی فضای کلین روم می شوند.
5-رنگ در و دیوار کلین روم بیشتر باید سفید باشد تا شفافیت و براقیت فضای کلین روم را بالا ببرد همچنین می توان ترکیبی از رنگ سفید و رنگی متناسب با وسایل درون فضا نیز استفاده کرد تا جذابیتکلین روم را بالا ببرد.
6-نورپردازی فضای اتاق تمیز (کلین روم)نیز بسیار مهم و حساس است.پس باید در هر فضا بسته به نوع فعالیت از نور مناسب استفاده شود.
ساخت اتاق تمیز (کلین روم)
برای ساخت اتاق تمیز باید کانال هایی برای تهویه هوا در نظر گرفت و طراحی کرد تا از ورود آلودگی به فضای اتاق تمیز (کلین روم ) جلوگیری شود و همچنین باید در اتاق تمیز در صورت نیاز به آب و یا خروجی فاضلاب آنها را به طوری در نظر گرفت که حداق آلودگی را وارد فضای اتاق تمیز کنند.
در واقع برای اینکه این سیستم های تهویه و نورپردازی و دفع فاضلاب و … با هم هماهنگ باشند و کار کردن انها با هم دچار اختلال نشود باید نقشه ای جامع از اتاق تمیز تهیه شود به گونه ای که تمامی این سیستم ها در آن مشخص و قابل اجرا باشد. در واقع دلیل نیاز به نقشه برای اتاق تمیز این است که از این نقشه ها هم در زمان ساخت اتاق تمیز باید استفاده شود و هم زمان بهره برداری از اتاق تمیز این نقشه ها مورد نیاز است تا در صورت بروز مشکل در هر کدام از سیستم های اتاق تمیز بتوان آن را به راحتی تعمیر کرد.
نقشه های طراحی شده برای اتاق تمیز به طور کلی عبارت است از:
1- نقشه های تاسیسات مکانیکی اتاق تمیز
2- نقشه های تاسیسات الکتریکی اتاق تمیز
3- نقشه نمای اتاق تمیز
4- نقشه پلان اتاق تمیز
انواع استانداردهای رایج در طراحی و ساخت اتاق تمیز یا کلین روم:
در طراحی و ساخت اتاق تمیزو نیز درجه بندی درجه ی تمیزی و تعیین نوع کلاس آنها ، از دو سیستم استاندارد استفاده میشود :
این دو استاندارد عبارتند از :۱-استاندارد فدرال ایالات متحده ی آمریکاFE ۲۰۹
۲-استاندارد ایزو سری :ISO 14644-1
